Z inicjatywy Sekcji Ekumenizmu Wydziału Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz Rady ds. Ekumenizmu Konferencji Episkopatu Polski odbyła się 14 listopada br. w Lublinie ekumeniczna konferencja naukowa poświęcona 20. rocznicy podpisania Wspólnej Deklaracji o Usprawiedliwieniu.

Podpisany w luterańskim kościele św. Anny w Augsburgu dokument między Światową Federacją Luterańską a Papieską Radą ds. Popierania Jedności Chrześcijan uznawany jest za kluczowy, jeśli nie najważniejszy bilateralny dokument teologiczny współczesnego ruchu ekumenicznego. Podjął on temat usprawiedliwienia grzesznika z łaski przez wiarę, który przez prawie pięć wieków uznawano za główną przyczynę instytucjonalnego podziału zachodniego chrześcijaństwa i podstawowy wyznacznik teologii Kościołów reformacyjnych.

Porozumienie doktrynalne między rzymskimi katolikami a ewangelikami tradycji luterańskiej stwierdzało wciąż istniejące różnice, jednak co do zasadniczego zagadnienia, ustalało zgodność w rozumieniu usprawiedliwienia. Ponadto, Kościoły zadeklarowały w dokumencie, że wypowiedziane wzajemnie potępienia czasów (kontr)reformacji nie mają zastosowania do dzisiejszego rozumienia usprawiedliwienia przez obydwie tradycje. W 2006 roku dokument podpisała Światowa Rada Metodystyczna, w 2016 Wspólnota Anglikańska, a rok później Światowa Wspólnota Kościołów Reformowanych.

Lubelską sesję poprzedziło nabożeństwo ekumeniczne w kościele akademickim, któremu przewodniczył arcybiskup metropolita lubelski Stanisław Budzik. Kazanie wygłosił bp Jan Cieślar z diecezji warszawskiej Kościoła ewangelicko-augsburskiego. Kaznodzieja podkreślił, jak istotne jest przy wspólnym poszukiwaniu jedności, uznanie, iż to nie Kościoły są najważniejsze, ale Chrystus i jego orędzie.

– Więcej Boga w Kościele, a mniej nas z naszą wiarą, że możemy coś wnieść do procesu zbawczego. Więcej natomiast wsłuchiwania się w Boga łaskawego – mówił bp Cieślar.

Uczestników konferencji przywitał ks. prof. Przemysław Kantyka, kierujący Sekcją Ekumenizmu Wydziału Teologicznego KUL.

Prowadzenie pierwszej sesji objął ks. prof. Marek Jagodziński, a referat wstępny w tej części wygłosił ks. prof. Bogdan Ferdek z Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Duchowny przypomniał proces dochodzenia do Wspólnej Deklaracji, a także kontrowersje związane z tekstem i jego recepcją szczególnie po rzymskokatolickiej stronie, nie pomijając jednakowoż krytycznych głosów po stronie ewangelickiej.

Ks. Ferdek przywołał m.in. krytykę kardynała Josepha Ratzingera, ówczesnego prefekta Kongregacji Nauki Wiary, który wskazywał, że tekst Wspólnej Deklaracji pomija kwestię sakramentów, przez co osłabia jego zasięg oddziaływania na katolickiego odbiorcę. Uwzględniając jednak różne aspekty dokumentu i jego przełomowy charakter w odniesieniu do centralnych zagadnień kontrowersji teologicznych z XVI wieku ks. prof. Ferdek podsumował, że Wspólna Deklaracja „ekumenicznie wyjaśnia Ewangelię.”

Kolejny referat wygłosiła ewangelicka teolożka dr hab. Kalina Wojciechowska, profesor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Zarysowała Lutrową koncepcję usprawiedliwienia grzesznika z perspektywy egzegetyczno-hermeneutycznej, przywołując „reformacyjne” fragmenty z Listu ap. Pawła do Rzymian i Galacjan oraz sposobu ich interpretacji przez wittenberskiego reformatora.

Przewodniczący Rady ds. Ekumenizmu KEP i jednocześnie biskup sandomierski Krzysztof Nitkiewicz podjął się wyjaśnienia wagi prawnej uzgodnień międzykościelnych na przykładzie Wspólnej Deklaracji. Temat jest o tyle doniosły, gdyż jeszcze przed sygnowaniem Deklaracji dokument poddawany był surowej krytyce konserwatywnych środowisk w Kościele rzymskokatolickich, które podkreślały, że nie ma on właściwie żadnej mocy wiążącej dla katolików.

Z taką interpretacją nie zgodził się bp Nitkiewicz. Hierarcha przypomniał, że prawo kanoniczne chroni dogmaty – samo prawo może się zmieniać, jednak nie dogmaty. Biskup wyjaśnił, że różne dokumenty ekumeniczne mają różną rangę i stopień zobowiązywalności w zależności od tego, kto i w jaki sposób je ogłasza. Są one jednak częścią zwyczajnego nauczania Kościoła. W odniesieniu do Wspólnej Deklaracji, bp Nitkiewicz wyraził opinię, że nie jest ona po prostu odwołaniem potępień, a ich „przewalutowaniem” – określeniem ich wartości dla dzisiejszego nauczania partnerów ekumenicznych.

Metropolita łódzki abp Grzegorz Ryś podjął temat miłości i uczciwości we wzajemnych relacjach ekumenicznych.

– Elementem uczciwości katolickiej byłoby nieudawanie, że jesteśmy u celu, ale uświadomienie sobie, że jesteśmy w drodze. Celem drogi nie jest znajomość dogmatów. W ekumenizmie najważniejsza jest uczciwość wobec Pana Boga. Nie dyplomacja i przymus, ale nieodzowna droga ewangelizacji – tym jest ekumenizm – wyjaśniał abp Grzegorz Ryś.

W trakcie przerwy ks. prof. Sławomir Pawłowski, sekretarz Rady ds. Ekumenizmu KEP omówił porządek przyszłorocznego Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan i zaprezentował zeszyt z tekstami czytań i modlitw na poszczególne dni.

Zwrócił przy tym uwagę na obchodzoną w przyszłym roku 20. rocznicę podpisania Wspólnej Deklaracji o Wzajemnym uznaniu Sakramentu Chrztu Świętego między Kościołem rzymskokatolickim a większością Kościołów członkowskich Polskiej Rady Ekumenicznej. Centralne nabożeństwo z tej okazji odbędzie się w kościele ewangelicko-augsburskim Świętej Trójcy w Warszawie.

Drugą część konferencji, którą poprowadził ks. prof. Andrzej Perzyński, rozpoczął ks. prof. Rajmund Porada z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. Odnosząc się do słów Jana Pawła II o „głębokiej religijności Lutra” podjął temat „Marcin Luter: heretyk czy bohater”. Opolski teolog przedstawił katolicki obraz Lutra i najważniejsze zmiany, jakie zachodziły po stronie rzymskokatolickiej w postrzeganiu Ojca Reformacji.

Dr. hab. Jerzy Sojka z Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie omówił z kolei Luterską wizję Boga i wolności woli w interpretacji współczesnych badaczy spuścizny reformatora – naświetlił główne aspekty Lutrowego rozumienia grzechu i (nie)wolnej woli, a także możliwe korytarze interpretacyjne reformacyjnego dziedzictwa po stronie współczesnych badaczy teologii Lutra z obszaru niemieckojęzycznego.

Sesja objęła również wystąpienia ks. dr. hab. Tomasza Siemieńca nt. egzegetycznej analizy 2. Kor. 5,21 oraz referat prof. KUL, dr. hab. Piotra Kopca zatytułowany „Mit o luterańskich źródłach kapitalizmu.” Z przyczyn technicznych nie było możliwości zarejestrowania tych wystąpień.

Tekst i foto za: Ekumenizm.pl – na stronie dostępne również nagrania